Wat is het toezichtdecreet?

Het toezichtdecreet bevat duidelijke regels voor de inspecteurs en de betrokken personen die werken binnen het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Het decreet is op 1 januari 2019 in werking getreden.

Het toezichtdecreet voorziet in een aantal toezichtrechten voor de inspecteurs, maar biedt ook heel wat rechten voor de geïnspecteerde(n). Met dit decreet wordt duidelijk afgelijnd wat er wel en niet mag/moet tijdens inspecties. Het decreet biedt de geïnspecteerde voorzieningen duidelijkheid over hun rechten en versterkt ook hun positie. 

Inhoud van het toezichtdecreet

Het toezichtdecreet bevat volgende elementen:

• 8 toezichtrechten voor de inspecteurs van Zorginspectie:
  1. het recht op toegang
  2. het recht om aan gelijk wie informatie te vragen
  3. het recht op identiteitsopname
  4. het recht op inzage en kopie
  5. het recht op onderzoek van zaken
  6. het recht om vaststellingen te doen door middel van audiovisuele middelen en/of staalnames
  7. het recht om zich te laten bijstaan door deskundigen
  8. het recht om zich, in uitzonderlijke omstandigheden of wanneer de eigen veiligheid in gevaar is, te laten bijstaan door de lokale of federale politie
• de termijnen voor de opmaak van een verslag 
• de mogelijkheid voor klachtindieners om te reageren op een inspectie ontwerpverslag. Klachtindieners zijn burgers die klachten hebben over de kwaliteit van de zorg in een zorgvoorziening, 
• een wettelijke basis om op vraag gegevens uit te wisselen met andere overheidsinstanties, met meewerkende instanties of met voorzieningen.
• de mogelijkheid voor inspecteurs om aan gelijk welk type voorzieningen ‘concrete beschermende maatregelen’ op te leggen wanneer de veiligheid of de gezondheid van de zorggebruiker in gevaar is.
• de mogelijkheid om sancties op te leggen aan al wie het toezicht verhindert of concrete beschermende maatregelen niet naleeft.

In detail: bepaalde toezichtrechten

Het recht op toegang

• Inspecteurs mogen overdag (tussen 5u ’s morgens en 21u ’s avonds) ruimtes betreden die voor de zorg gebruikt worden. Dit zijn bijvoorbeeld ruimtes voor kinderopvang, ziekenhuiskamers of gemeenschappelijke ruimtes in een woonzorgcentrum.
• Bewoonde ruimtes in residentiële voorzieningen mogen binnengegaan worden als de bewoner(s) zich daar niet tegen verzet(ten). Deze ruimtes zijn bijvoorbeeld bewonerskamers in een woonzorgcentrum, in een psychiatrisch verzorgingstehuis of in een assistentiewoning.
• Privéwoningen zijn alleen toegankelijk als er een voorafgaandelijke schriftelijke toestemming is. Privéwoningen zijn bijvoorbeeld huizen van houders van een persoonsvolgend budget of woningen van beschut wonen. 

Hierop bestaan enkele uitzonderingen. Zo kunnen inspecteurs bv. een machtiging van een politierechter krijgen om een ruimte te betreden.

Het recht op inzage en kopie

Inspecteurs hebben het recht om documenten en informatiedragers in te zien, die nodig zijn voor de uitoefening van het toezicht. Hieronder vallen ook documenten en informatiedragers die (gevoelige) persoonsgegevens bevatten.
De inspecteurs kunnen hiervan een (kosteloze) kopie vragen of maken.
Wanneer het niet mogelijk is om een kopie te maken, mogen documenten en informatiedragers die geen gevoelige persoonsgegevens bevatten ook meegenomen worden. Ze mogen in bepaalde omstandigheden zelfs in beslag genomen worden of verzegeld worden.

Het recht op onderzoek van zaken en het recht om vaststellingen te doen met staalnames

Soms worden vaststellingen gedaan door onderzoek van zaken. Het kan gaan om metingen ter plaatse (bv. afmetingen, CO2-metingen…) of staalnames (bv. oppervlaktewisser met het oog op het kweken van micro-organismen).

Het recht om vaststellingen te doen met audiovisuele middelen

Inspecteurs kunnen ook vaststellingen doen met klank- of beeldopnames. Indien mogelijk vermijden zij dat de personen daarbij herkenbaar zijn. Wanneer op deze manier vaststellingen gedaan worden, maken de inspecteurs een ‘document van vaststelling’ op. Hierin beschrijven ze welke vaststellingen zij op welke manier gedaan hebben. De inspecteurs laten één exemplaar van het 'document van vaststelling' tekenen voor ontvangst.

In detail: andere elementen uit het toezichtdecreet

Naast de 8 toezichtrechten bevat het toezichtdecreet ook een aantal andere elementen:

Termijnen voor de opmaak van een verslag

De inspecteur heeft, nadat hij de laatste vaststelling gedaan heeft, 30 kalenderdagen de tijd om een ontwerpverslag op te maken. Daarna krijgt de geïnspecteerde 14 dagen de tijd om te reageren op dit verslag. Vervolgens heeft de inspecteur opnieuw maximaal 30 dagen de tijd om het verslag aan te passen tot de definitieve versie.
Wanneer de inspectie gebeurt naar aanleiding van een klacht, krijgt ook de klachtindiener het ontwerpverslag toegestuurd en eenzelfde reactiemogelijkheid als de geïnspecteerde.
Alle termijnen zijn eenmalig verlengbaar met dezelfde termijn, indien dit voldoende kan gemotiveerd worden.

Uitwisseling van informatie

Volgende informatie mag uitgewisseld worden:

Informatie die verzameld wordt door andere overheidsinstanties of meewerkende instanties en die nuttig kan zijn voor Zorginspectie of omgekeerd.

Voorwaarde hierbij is dat aan de algemeen geldende regelgeving is voldaan (algemene verordening gegevensuitwisseling, privacywetgeving….).

Concrete beschermende maatregelen

Wanneer de veiligheid of de gezondheid van de zorggebruiker in gevaar is, kan iedere inspecteur onmiddellijk maatregelen opleggen. Volgende maatregelen kunnen getroffen worden:

• een verbod om (een) bepaalde activiteit(en) uit te oefenen
• een gedeeltelijke tot volledige sluiting van de voorziening
• een verbod tot opname van nieuwe zorggebruikers
• een verplichting om bepaalde zorggebruikers in cohorte te behandelen
• andere verplichtingen of verbodsbepalingen, naargelang de situatie (bv. stopzetting bouwwerken tot betere afscherming…)

De maatregelen die opgelegd worden, dragen onmiddellijk bij aan de inperking van de risicovolle situatie. De inspecteur kan deze maatregelen opleggen gedurende maximum 7 dagen. Daarna kunnen zij door de leidende ambtenaar van de betrokken functionele organisatie stopgezet, gewijzigd of verlengd worden. De betroffen organisaties kunnen zijn: Agentschap Jeugd en Gezin, Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap en het Departement Zorg.
Het niet uitvoeren van opgelegde maatregelen is strafbaar en wordt aan het parket gemeld.

Verhindering van het toezicht

Al wie het toezicht verhindert, leugenachtige verklaringen aflegt of valse documenten of informatiedragers voorlegt, kan een administratieve geldboete krijgen. Die bedraagt minstens 200 euro, maar kan oplopen tot 20.000 euro.

Reactiemogelijkheid

Als de geïnspecteerde niet tevreden is over de inspectie en/of het inspectieverslag, heeft hij een aantal mogelijkheden om dit aan te kaarten: zo wordt er in het voorontwerp van decreet een reactiemogelijkheid ingeschreven voor de geïnspecteerde. Indien het gaat om een klacht krijgt ook de klachtindiener een reactiemogelijkheid. Deze reactie wordt als bijlage bij het verslag gevoegd en maakt dus deel uit van het administratief dossier.

Niet tevreden over inspectie

Daarnaast ontvangt de geïnspecteerde bij elk verslag een begeleidende brief met de verwijzing naar de mogelijkheid om klacht in te dienen bij Zorginspectie.

Voor meer details, vragen of opmerkingen: contact.zorginspectie@vlaanderen.be of Zorginspectie, Koning Albert II-laan 35 bus 31, 1030 Schaarbeek, T 02/553 34 34.

Proportionaliteit en finaliteit

In het decreet staan proportionaliteit en finaliteit bij de uitoefening van de voorgestelde bevoegdheden en toezichtrechten centraal. Dit zijn twee beginselen van behoorlijk bestuur, die expliciet vermeld worden in de tekst van het decreet omdat zij van fundamenteel belang zijn voor de toezichtfunctie.

Privacy

Ook worden de nodige privacywaarborgen ingebouwd: de verwerking van persoonsgegevens gebeurt in overeenstemming met de Europese, federale en Vlaamse regels rond het verwerken van deze gegevens. Hierbij worden gevoelige persoonsgegevens (waaronder gegevens over gezondheid) beter beschermd dan gewone persoonsgegevens.