Wat is residentiële forensisch-psychiatrische zorg?
In een forensisch-psychiatrisch centrum worden mensen opgevangen die een link hebben met justitie (forensisch) en die psychiatrische begeleiding nodig hebben (psychiatrisch). Residentiële zorg betekent dat de persoon niet thuis kan blijven, maar in een organisatie moet opgenomen worden en daar voor een langere periode verblijft.
Residentiële forensisch-psychiatrische zorg kan in een gevangenis of in een andere organisatie plaats vinden.
Residentiële forensisch-psychiatrische zorg voor volwassenen buiten de gevangenissen
De residentiële forensisch-psychiatrische zorg voor volwassenen buiten de gevangenissen is onder te verdelen in 5 categorieën:
- Forensisch Psychiatrisch Centrum (FPC) voor geïnterneerden met een hoog risico statuut:
- FPC Antwerpen
- FPC Gent
- 'Medium security'-afdelingen voor geïnterneerden met een gemiddeld risico statuut:
- UPC Sint-Kamillus, in Bierbeek
- OPZC Rekem
- PC Sint-Jan-Bapist, in Zelzate
- Afdelingen voor de behandeling van seksueel delinquenten:
- PC Sint-Amandus, in Beernem
- APZ Sint-Lucia, in Sint-Niklaas
- PZ Asster, in Sint-Truiden
- Een 'high security' afdeling voor geïnterneerde vrouwen met een hoog risico statuut:
- PC Sint-Jan-Baptist, in Zelzate
- Een 'high security' afdeling langverblijf voor geïnterneerde mannen met een hoog risico statuut:
- UPC Sint-Kamillus, in Bierbeek
Categorie 1, Forensisch Psychiatrische Centra, heeft geen erkenning van de Vlaamse overheid, waardoor Zorginspectie er niet automatisch bevoegd is. Toch staat Zorginspectie in voor het toezicht op de kwaliteit van de zorg in FPC Gent en FPC Antwerpen, omdat hiervoor een overeenkomst werd gesloten met de federale overheid.
Categorieën 2, 3, 4 en 5 zijn gespecialiseerde afdelingen van psychiatrische ziekenhuizen (PZ) en psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT) die worden erkend door de Vlaamse overheid. In die voorzieningen oefent Zorginspectie het toezicht uit. Sinds 2015 gebeurt dat met specifieke aandacht voor het forensisch karakter van de zorg.
Wat wordt door Zorginspectie geïnspecteerd?
Zorginspectie gaat na hoe de kwaliteit van de geboden zorg het meest beïnvloed wordt. Hiervoor baseert Zorginspectie zich op regelgeving, referentiekaders, eisenkaders, kwaliteitseisen… waaraan de organisatie zich moet houden.
In afwachting van een specifiek referentiekader dat in ontwikkeling is, vormt het referentiekader voor psychiatrische ziekenhuizen de inspectiebasis voor deze inspecties.
Hoe inspecteert Zorginspectie?
De bezoeken gebeuren door een multidisciplinair auditteam. Het doel van de audit is een globale doorlichting van de organisatie en zorgverlening met het oog op kwaliteitsbevordering. De inspecties gebeurden aangekondigd.
Meer lezen over de vaste kenmerken van een inspectie >>
Wat leest u in het verslag?
De bevindingen van ieder inspectiebezoek staan in een inspectieverslag. Het doel van dit verslag is:
- het weergeven van de vaststellingen
- de organisatie schriftelijk op de hoogte brengen van de vaststellingen en een eventuele beoordeling van de vaststellingen
- rapporteren aan het Opvolgingscomité van de federale overheid
- informeren van andere betrokken lezers, o.a. burgers die verslagen in het kader van de openbaarheidswetgeving willen raadplegen
Zorginspectie moedigt de organisaties aan om met gebruikers open te communiceren over de vaststellingen.
Voor alle vragen over de inspecties rond forensisch-psychiatrische zorg kan u contact opnemen met contact.zorginspectie@vlaanderen.be.
Wat na de inspectie?
Voor de opvolging van de knelpunten uit de auditverslagen van FPC Gent en FPC Antwerpen is een Opvolgingscomité van de federale overheid verantwoordelijk. Dit Opvolgingscomité bestaat uit vertegenwoordigers van de minister van Justitie, vertegenwoordigers van de minister van Volksgezondheid (FOD VVVL en RIZIV) en een vertegenwoordiger van de Regie der Gebouwen.
Voorgaande inspecties
'Medium security'-afdelingen voor geïnterneerden met een gemiddeld risico statuut
In de 'medium security' afdelingen vond in de zomer van 2016 een gestandaardiseerde bevraging plaats. Dit was een verkennend bezoek, dat moest dienen om meer zicht te krijgen op een aantal specifieke aspecten. Op basis daarvan wou Zorginspectie:
- input leveren voor de uitwerking van een specifiek referentiekader forensisch-psychiatrische zorg
- in een latere fase meer gefundeerde uitspraken kunnen doen over deze zorg, zowel in deze als in andere voorzieningen
- beleidsaanbevelingen formuleren voor de verdere uitbouw van de forensisch(-psychiatrisch)e zorg
FPC Gent
Voor FPC Gent (opgestart in 2014) is een groeipad uitgetekend.
Eind 2015 was er een eerste oriënterende audit, voorafgegaan door een grondige zelfevaluatie door de voorziening. Hierbij lag de nadruk op kwaliteit van zorg en patiëntveiligheid. Ook patiëntenrechten en de rechtspositie in het algemeen kregen speciale aandacht, gezien de kwetsbare positie van de patiëntengroep. Begin 2017 vond een opvolgaudit plaats, met:
- opvolging van de knelpunten uit de eerste audit
- evaluatie van de uitstroom
- uitvoering van de gestandaardiseerde bevraging die ook in de medium security-afdelingen gebeurde.
FPC Antwerpen
Voor FPC Antwerpen (opgestart in 2017) is een gelijkaardig pad uitgetekend.
Een eerste oriënterende audit vond plaats in begin 2019, voorafgegaan door een grondige zelfevaluatie door de voorziening. Tijdens die audit lag de nadruk op de kwaliteit van de zorg en de patiëntveiligheid. Ook patiëntenrechten en de rechtspositie in het algemeen kregen speciale aandacht, gezien de kwetsbare positie van de patiëntengroep.
Inspectie in 2023
In april en mei 2023 werd een opvolgingsinspectie uitgevoerd, waarbij Zorginspectie twee dagen ter plaatse ging in FPC Gent en twee dagen in FPC Antwerpen. De inspectievaststellingen werden overgemaakt aan het Opvolgingscomité van de federale overheid, dat hiermee verder aan de slag gaat.
Zorginspectie wil de inspecties in de FPC's in de toekomst zoveel mogelijk laten aansluiten bij het toezicht in de psychiatrische ziekenhuizen, waar inmiddels geen audits meer worden uitgevoerd.