Wat zijn algemene ziekenhuizen?
Ziekenhuizen zijn voorzieningen voor gezondheidszorg waar patiënten terecht kunnen voor medisch-specialistische behandelingen of onderzoeken en waar patiënten worden opgenomen en kunnen verblijven.
“Algemeen ziekenhuis” is de term die wordt gebruikt voor alle niet-psychiatrische ziekenhuizen, dus ook voor universitaire ziekenhuizen en “categorale” (revalidatie-)ziekenhuizen.
In een standaard ziekenhuis zijn er verschillende diensten, bedoeld voor bepaalde types patiënten (bv. materniteit, kindergeneeskunde). Daarnaast kan een ziekenhuis ook over medisch-technische diensten beschikken (bv. radiologie).
Wat wordt geïnspecteerd door Zorginspectie?
Zorginspectie focust op wat de kwaliteit van de geboden zorg het meest beïnvloedt en baseert zich hiervoor op eisenkaders waaraan de organisatie zich moet houden. Eisenkaders worden door het Departement Zorg opgesteld, waarbij in overleg met de experten uit de sector de relevante regelgeving wordt geselecteerd, eventueel verder verduidelijkt en/of aangevuld met nieuwe kwaliteitseisen.
Hoe inspecteert Zorginspectie?
Ruimer kader
De Vlaamse algemene ziekenhuizen beschikken, voor het verbeteren en bewaken van hun kwaliteit van zorg, over een model met 3 pijlers:
- Vlaams Indicatorenproject voor Patiënten en Professionals
- ziekenhuisaccreditatie
- toezichtmodel van Zorginspectie
De 3e pijler, het toezichtmodel van Zorginspectie, werd afgestemd op de andere 2 pijlers. Weten hoe Zorginspectie inspecteert in de algemene ziekenhuizen is dus verbonden met de inhoud van deze 2 pijlers:
1. Vlaams Indicatorenproject voor Patiënten en Professionals (VIP²)
Dit project meet de kwaliteit van zorg in de meeste Vlaamse algemene ziekenhuizen. De ziekenhuizen kiezen zelf of en welke indicatoren ze meten. Resultaten verschijnen (als het ziekenhuis daarvoor kiest) op www.zorgkwaliteit.be. Ziekenhuizen kunnen de informatie gebruiken voor verbeteracties. Ook patiënten kunnen deze informatie gebruiken om, in overleg met een arts, een overwogen keuze te maken voor een bepaald ziekenhuis. Meer informatie kan u terugvinden hier.
2. Ziekenhuisaccreditatie
Bij een ziekenhuisaccreditatie beoordeelt een externe organisatie in welke mate het ziekenhuis kwaliteitsvolle en veilige zorg aanbiedt. Ziekenhuizen krijgen het label voor een beperkt aantal jaren. Ziekenhuizen kiezen vrijwillig of ze al dan niet voor accreditatie gaan. In Vlaanderen zijn voornamelijk volgende accreditatie-organisaties actief:
Toezichtmodel van Zorginspectie
Het toezichtmodel van Zorginspectie bestaat uit 2 onderling verbonden luiken: nalevingstoezicht en systeemtoezicht.
Nalevingstoezicht
Nalevingstoezicht gebeurt in alle Vlaamse ziekenhuizen en richt zich op zorgtrajecten. Een zorgtraject is het traject dat een gelijkaardige groep patiënten doorloopt in een ziekenhuis. Bij deze vorm van toezicht gaat Zorginspectie via onaangekondigde inspectie na of de zorgpraktijk voldoet aan de vooropgestelde eisen. Deze eisen zijn gebundeld in een eisenkader, dat in overleg met de sector werd opgemaakt.
Het nalevingstoezicht kan als volgt samengevat worden:
- onaangekondigde inspectie
- geen voorafgaande zelfevaluatie
- in elk ziekenhuis worden dezelfde onderwerpen geïnspecteerd
- toets op concreet geleverde kwaliteit van zorg => is een momentopname
Systeemtoezicht
Systeemtoezicht beoordeelt het kwaliteitssysteem achter de geleverde zorg. Ziekenhuizen die vrijwillig in een accreditatietraject zijn gestapt (zie ook hieronder), worden vrijgesteld van dit systeemtoezicht. Systeemtoezicht gebeurt steeds aangekondigd.
Het systeemtoezicht kan als volgt samengevat worden:
- aangekondigde inspectie
- intensieve voorafgaande zelfevaluatie
- in elk ziekenhuis worden dezelfde onderwerpen geïnspecteerd en in functie van een risicoanalyse wordt op bepaalde onderwerpen een meer/minder sterke focus gelegd
- toets op organisatie van zorg => systeemtoezicht zoekt naar kwaliteitsgaranties op langere termijn
Anno 2021 blijken ziekenhuizen verschillende wegen te bewandelen in de concretisering van hun kwaliteitsbeleid, waarbij de keuze voor accreditatie niet meer door elk ziekenhuis wordt aangehouden. De overheid vindt het dan ook essentieel om de huidige pijlers van het bestaande toezichtmodel te evalueren en bij te sturen.
Zolang het nieuwe model voor het stimuleren, borgen, bewaken en transparant maken van de kwaliteit van zorg in de ziekenhuizen wordt ontwikkeld (waarvoor wordt gemikt op een periode van 2 jaar), wordt de uitvoering van systeemtoezicht in alle ziekenhuizen on hold gezet.
Transparantie
Transparantie is belangrijk voor elk van deze 3 pijlers:
- via het internet zijn indicatoren en info rond accreditatie voor iedereen toegankelijk (www.zorgkwaliteit.be)
- de inspectieverslagen (vanaf het zorgtraject van de internistische patiënt) zijn beschikbaar op de website van Zorginspectie.
Wat leest u in het verslag?
De bevindingen van ieder inspectiebezoek staan in een inspectieverslag. Het doel van dit verslag is:
- het weergeven van de vaststellingen en het oordeel of de organisatie voldoet aan de geïnspecteerde regelgeving
- via dit verslag de organisatie schriftelijk op de hoogte brengen van de vaststellingen en het oordeel
- rapporteren aan het Agentschap Zorg en Gezondheid
- informeren van andere betrokken lezers, onder andere burgers die verslagen in het kader van de openbaarheidswetgeving willen raadplegen
Voor meer gedetailleerde informatie over de inhoud en opbouw van de verslagen kunt u terecht op de pagina’s met specifieke uitleg over het nalevingstoezicht en het systeemtoezicht.
Traject naar actieve openbaarheid
De sector van de algemene ziekenhuizen heeft de voorbije jaren grote sprongen voorwaarts gemaakt wat transparantie over haar inspecties betreft. Deze vooruitgang kwam er gedeeltelijk doordat van bij de lancering van het toezichtmodel van Zorginspectie een traject naar actieve openbaarheid werd afgesproken:
- In een eerste fase (het zorgtraject voor de chirurgische patiënt) werden ziekenhuizen gestimuleerd om het inspectieverslag zélf openbaar te maken. Heel wat ziekenhuizen deden dit en plaatsten de verslagen over het zorgtraject voor de chirurgische patiënt online. Vaak gaven ze op hun website ook aan op welke manier ze aan de slag zijn gegaan met de vaststellingen van Zorginspectie.
-
Vanaf het tweede zorgtraject (het zorgtraject van de internistische patiënt) werd overgegaan tot actieve openbaarheid van de inspectieverslagen: Zorginspectie publiceerde zelf alle verslagen over check 1 en 2.
-
Ook de verslagen van het systeemtoezicht (najaar 2016-voorjaar 2017) werden door Zorginspectie op haar eigen website gepubliceerd.
Zorgvuldigheidsmaatregelen
Met oog op deze actieve openbaarheid hanteert Zorginspectie een aantal zorgvuldigheidsmaatregelen in de verslagen én in de inspectiemethodiek:
- het eisenkader wordt vooraf gecommuniceerd zodat op voorhand duidelijk is wat Zorginspectie kan inspecteren
- Zorginspectie zorgt voor standaardisatie in de inspectiemethodiek
- de inspectievaststellingen zijn concreet, helder en objectief, vooral dankzij het gebruik van uniforme inspectievragen, door de nadruk op afstemming tussen de inspecteurs en omwille van het expliciet aftoetsen van de vaststellingen bij de geïnspecteerden zelf
- in het verslag wordt maximaal naar uniformiteit gestreefd. Het elektronisch verslagsjabloon vormt daarbij een belangrijke waarborg
- Zorginspectie vermeldt geen namen; men kan enkel functietitels terugvinden in de verslagen
- elk verslag is voorzien van een leeswijzer. Daarin kan men meer terugvinden over de opzet en de context van de inspectie
- Zorginspectie tracht een zo duidelijk mogelijke taal te hanteren en enkel jargon te gebruiken waar het onvermijdelijk is
Bij de publicatie van de verslagen van het nalevingstoezicht houdt Zorginspectie zich aan volgende principes:
- Zorginspectie publiceert de definitieve verslagen ongeveer maandelijks, gegroepeerd
- Bij elk inspectieverslag voegt Zorginspectie een rechtstreekse link toe naar de startpagina van de eigen ziekenhuiswebsite
- Zorginspectie geeft ook bijkomend toelichting over:
- de totstandkoming (doelstelling, methodiek) van de inspectieverslagen
- hoe de vaststellingen uit de inspectieverslagen concreet worden opgevolgd
- het ruimere kader met betrekking tot de inspecties
Voor alle vragen bij de inspecties in de algemene ziekenhuizen kan u contact opnemen met contact.zorginspectie@vlaanderen.be.
Wat na de inspectie?
Na het inspectiebezoek ontvangt de organisatie het ontwerpverslag met de vaststellingen. Een inspectieverslag van Zorginspectie wordt pas definitief nadat de geïnspecteerde organisatie de kans gekregen heeft om te reageren op onjuistheden in het inspectieverslag. Op deze manier wil Zorginspectie ook de kwaliteit van de eigen verslaggeving opvolgen en verbeteren.
Het definitieve verslag en de (eventuele) reactie worden bezorgd aan het de bevoegde entiteit van het Departement Zorg. Deze entiteit staat in voor de verdere opvolging van de vaststellingen uit het inspectieverslag en beslist wat er met de erkenning gebeurt op basis van onder andere de vaststellingen van Zorginspectie en het eigen dossier.
Overzichtsrapporten
Zorginspectie maakt na ieder zorgtraject een overzichtsrapport openbaar. Hierin wordt de informatie die in alle Vlaamse ziekenhuizen tijdens check 1 is bekomen, gegroepeerd en besproken. Deze beleidsrapporten kunnen een rol spelen bij latere herwerkingen van het eisenkader, maar ook ziekenhuizen én het beleid kunnen hiermee aan de slag.
Hieronder kan u de beleidsrapporten terugvinden met betrekking tot de 2 eerste zorgtrajecten: